Βέροια μάλλον ή Βέρροια.

Το όνομα Βέροια οφείλομεν να γράφωμεν δι’  ενός ρ κατά την χρήσιν των αρχαιοτέρων και δοκιμωτέρων, του διά διττού ρ τύπου Βέρροια όντες μεταγενεστέρω και αδοκίμου. Υπέρ τούτου έχομεν τας εξής μαρτυρίαι.

1) Πάντες οι εκδόται του Θουκυδίδου, παρ’  ώ πρώτω των ελλήνων συγγραφέων απαντά το όνομα της προκειμένης πόλεως, εξαιρουμένω μόνου του Φιρμίνου, Διδώτου, προτιμώσι την δι’  ενός ρ γραφήν (πρβλ. έκδ. Κοιλλήρου εν 1,6 ομοίως Πεππήρου, Κρυγήρου, Καρόλ. Ορμάννου, Κλασσηνίου και Πόππου).

2) Εν τω Μ. ετυμολ. Φέρονται τα εξής «Βέροια (δι’  ενός ρ), π’ολις Μακεδόνων, ήν φάσιν από Φέρητος τινος κτισθείσα. Φέροια, και κατά Μακεδόνας, Βέροια, τροπή του φ ως β, ως Φερενίκη – Βερενίκη, η γυνή του πατρός Πτολεμαίου και την κεφαλής κεβαλήν λέγουσι». Περί της εναλλαγής ταύτης των χειλεοφώνων ίσε και Στούρτζιον περί Μακεδον. Διαλέκτου και Πλούταρχον περί ελλην. Ζητημάτων.

3) Εν τω θησαυρώ του Στεφάνου «… Βέροια, Βερόη et Βεροιαίος conlirmant exemla oietarum in Antlologia etalibi, quare Βέρροια et Βερροιαίος infimae aetatis scriptoribus relinquenda videnfur, quorum in libris haec pene constans, scriptura est. ΒερροιΕων apod Niceph. greg. p. 408, quialibi ΒερροιΑΙους Vecavit, Βερροιώτης gent. legitur apud Kantacuzen. Βεραίων numus apud Mionet vol. 1 p. 469 etin Suppl. vol. 3. p. 48. alius ib. Βεροια (h.e. Βεροιέων)

4) Εν τω Dictionnaire Sabbalhier «le nom de cette ville se lit diversement. Pline ecrit Beroea; Ptolemee, Berrhoea; l Abrevinteur de Strabon, Beroea, le texte grec des Apotres varie un peu suivant quelques exeruplaires, on doit lire Βέροια, Berrhoea in en est de memes des versions latines, ila vulgate dit Beroea ou Beroa et beaucoup de modernes Berrhoea».

5) Ο Bouillet εν τω γεωγρ. Λεξ. (εκδ. 1857) έχει «Beree ou Beroa Beroea, Berroea ou Veria, ville de Macedoine και τα έξ».

6) Ο Δήμητσας «Βέρροια» διά διττού ρ. (Μακεδ. χωρογρ. 1 σελ. 81, 105, 152 και 153) Αύτοθι 11 εν τη περιγραφή της πόλεως.

7) Ο Desdevises-Du-Duzert Georg. Maceodoia σ.32 Verria ομοίως 39 και 320. Ο Δήμητσας εν τοις πλείστοις περί Βεροίας μεταφράζει πιστώς τον Desdevises. Τούτου είναι και η εικασία Ν ά ο υ σ τ α == Νέα Αυγούστα.

8) Στέφανος ο Βυζάντιος εν λ. Βέροια (δι’ ενός ρ) γράφει «Βέροια πόλις Μακεδ. ην φάσιν Φέρωνα κτίσαι αυτούς δε το φ εις β μεταποιείν, ως βαλακρόν και Βίλιππον και Καβαλίνον, άλλοι από Βεροίας της Βέρητος του Μακεδόνος, το εθνικόν Βεροιαίος έστι και πόλις Συρίας, αφ’  ήτ Κασιανός άριστος ρήτωρ. Λέγεται και Βερόη οι δε εγχώριοι Βερόειαν και το εθνικ. Βεροεύς.

9) Ο Βαρίνος εν λ. «Βέρροια, πόλ. Μακεδ. άλλοι δε δι’  ενός ρ».

10) Ο Φρειδερίκος Βενέδικτος εν τω commentarii critiei in Thucyd σημειούται τα εξής cquamquam observatione doctissima et Wassius et Gottleberus evicerunt ut h. i. Scribatur una tamlumlitera : ρ : vocabulum : Βέροια, tamen nondum recepta est haec vera lectio. Wassius quidem hanc obtulit conditionem in Thucydide nihil, nisi aliquot codice praeeunte, esse mutandum sed vere lectionem : Βέροιαν cud. Bas. Cass. Ang. exhibent.

11) Παρά Σουίδα απαντάς Βεροιαίοις (δι’ ενός ρ).

12) Ο Σκύμνος εν τω περίπλω 625: «Εν τη μεσογείω δ’ εισί μεν πολλαί πόλεις». «Η Πέλλα και Βέροια δ’ επιφανέσταται».

13) Ο Πολύβιος εν βιβλ. XXVII, 8, 5 έχει Βεροιεύς (δι’ ενός ρ) «όθεν κατήγετο Μίδων ο Βεροιεύς και ο Βεροιαίος Αδάιος», XXVIII, 8, 1. (αμφότεροι ούτοι είχον σταλή πρέσβεις).

14) Ο Πλούταρχος εν Πύρρω ΧΙ, εν Πομπηίω LXIV και εν Δημητρ. XLIV χρήται τη δι’ ενός ρ γραφή (εκδ. Θεοδ. Δοιχν.)

15) Ο Πλίνος IV, 17 Beraea και Beroea (δι’ ενός ρ).

16) Ο Λουκιανός εν Όνω 34 (εκδ.Δινδορφ. 1840) «…ερχόμεθα εις πόλιν της Μακεδονίας Βέρροιαν μεγάλην και πολυάνθρωπον (διά δύο ρ).

17) Ο Θεαγένης εν Μακεδ. αποσπάσμ. Βέροια (δι’ ενός ρ).

18) Ομοίως παρ’  Άννη τη Κομνηνή απανταχού σχεδόν η λεξ. φέρεται δια διττού ρ.

19) Νικηφ. ο Γρηγοράς ίζορ. Βυζ. όμ. 11. σελ. 498 «ώστ’ έγραφον και των συνήθων λάθρα πολλάκις αυτώ εκ της Θεσσαλονίκης εκ του Βερροίας» (δια διπλού ρ) ομοίως σελ. 655 ΧΙΙΙ «και μεν δη ούπω τρείς εκείθεν ημέραι παρήλθον και την πορείαν επιταχύνας σφόδρα πολλή τη προθυμία και ηδονή και υπτίαις το δη λεγόμενων υποδεξαμενών των Βερροιαίων χερσία αύτοθ. Σελ. 654 έτυχε δ’ αφιγμένη τηνικαύτα καικ πόλεως Βερροίας πρεσβείας τω Κράλη, λόγους περί ών απήτει κτέξ. Όμ. 20 και 25 και ΧΙΙΙ σ. 659, 660, 20 «ούτω δε κακών απαθή προς Βέρροιν διασεσώσθαι τον βασιλέα κτέξ. επίς. 672, 14 και 673, 1 «τη γε μην ναυάρχω του στόλου κατά χώραν μείναντι, ήκε μετά βραχύ και ο βασιλεύς εκ Βερροίας, των εκεί πραγμάτων επίτροπον καταλελοιπώς Μανουήλ» και πολλαχού αλλαχού. 

20) Πράξ. Απος. XVII, 10 και 14. Βέροια (δι’ ενός ρ)

21) Κλαύδ. Πτολεμ. Γεωγρ. 411, 12 «Ημαθίας Βέροια» αλλ’ υπάρχει και διαφ. γρ. Βέρρια και Βέρροια.

22) itiberar. Anton. 328,4 «Beroea (sic Scorialensis membr.). Berrea (Florentio membr.) Bera (ceteri).

23) Ιεροκλέους Συνέκδ. Βέρροια κατ’ άλλας όμως έκδοσ. Βέροια.

24) Γ. Κεδρηνός σ. 474 «Αύτη (η Ειρήνη) και την εν Θεσσαλονίκη Βέρροιαν έκτισεν, Ειρηνούπολιν μετανομάσασα. ομ. 166 ούτος ο Σέλευκος Λαοδίκειαν έκτισε και Σελεύκειαν, Απάμειαν, Έδεσσαν, Βέρροιαν, Πέλλαν και Βαβυλώνα παρεστήσατο.

25) Lisius 44, 45 «… Beroea primum deinde Thessalonica et Pella et deincept omuis fere Macedonia intra biduum dedita.

26) Καντακουζ. ιστορ. 1.269 ήρχε δε αυτής (της Θεσσαλονίκης) Λυζικός Γεώργιος εκ Βερροίας (δια 2 ρ.) Όμ. 275, 5. 275, 17 και οι Βερροιώται τα νε Βοδηνοίς πυθόμενοι συμβάντα, ταύτα τοις εκ Θεσσαλονίκης εποίουν. Επίς. 11. 339, 9 και 381, 19 «βασιλεύς δε εκ Βερροίας πέμψας πρεσβευτήν» και αλλαχού.

27) Κωνσταντ. Πορφυρογ. περί θεμάτ. βιβλ. 11, επαρχία Μακεδονίας υπό Κονσιλιάριον πόλεις λα’ Θεσσαλονίκη, Πέλλη. Εύρωπος, Δίος, Βέρροια, Εορδαίοι, Έδεσσα κλπ. ο δε τονισμός Βερροία, ον παρέχει ο αυτός εν 1, 2. Θλεμ. 2, δήλον ότι είνε πλημμελής.

28) Ιωάννης ο Καμηνιάτης (άλωσις Θεσσαλονίκης) παρά Tafel σ.252 «… ένθα και πόλις Βέρροια (2 ρ) καλουμένη κατώτισται, και αυτή περιφανεστάτη τοις οικήτορσι τε πάσι τοις άλλοις. Αυτόθ. 506: πρώτον μεν την ήδη λεχθείσαν γείτονα πόλιν, την Βέρροιας λέγω, επικατασεισθήναι (903 Μ.Χ.) πεποίηκεν ο Θεός τοις περιοίκοις, ως πολλούς των εκείσα συλληφθέντων εξαναλώσαι.

29) Γεώργ. Ο Φραντζής βιβλ. ΙV κεφ. 19 «… έχοντες τον σκοπόν ίνα απέλθωμεν εις την Κρήτην ή εις την περί την Θεσσαλονίκην Βερροίαν, δια το είνε κακείσε καλλίστην μονήν εν ονόματι του αγ. Νικολάου κτέξ. Η Βέροια της Συρίας (Χαλέπι, από του Χαλόα ποταμού) εκτίσθη υπό αποίκων Βεροιέων, μετονομασθείσα Βερυτός ή Βηρυτός, ίδε τας υποσημειώσεις εν Λεξ. Σοοίδα της εκδ.  Cadofr. Bernardy.

Παρά την ανωτέρω των αρχαίων ετυμολογίαν ουκ ολίγους, έχει τους οπαδούς εν τοις νεωτέροις και η γνώμη, καθ’ ην το όνομα Βέροια εγένετο κατά μετάθεσιν γραμμάτων εκ του Εύροια – Βέροια και ουδέν άλλο σημαίνει ή τόπον πλήρη υδάτων, ως τούτο δηλοί και η μετονομασία της συριακής Βεροίας Βερυτός. Μωρά δε και όλως αναξία μνείας είτε η κοινή παρά το  φ έ ρ ε ι ν   ρ ό α ς  ήγουν ροίδια παραγωγή.